به به‌شداری زانكۆی پۆلیته‌كنیكی سلێمانی كۆنفرانسی به‌ره‌و ناسنامه‌ی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌سه‌رده‌می جیهانگیریدا به‌ڕێوه‌چوو
ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه 15ی ئایاری 2015، له زانكۆی سلێمانی كۆنفرانسێك به‌ناونیشانی “به‌ره‌و ناسنامه‌ی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌سه‌رده‌می جیهانگیریدا”، به‌ڕێوه‌چوو.
له پێش ده‌ستپێكردنی كۆنفرانسه‌كه پێشانگه‌یه‌كی فۆتۆگرافی به‌ناونیشانی “له به‌ره‌كانی پێشه‌وه ، كوردستان له شه‌ری داعشدا” كرایه‌وه،
پێشانگه‌كه به‌رهه‌می زانكۆی پۆلیته‌كنیكی سلێمانی بوو، كه وێنه‌كان خۆیان له كتێبێكدا ده‌بیننه‌وه، كه یه‌كه‌م كتێبی لێكۆڵینه‌وه‌یی فۆتۆگرافه‌ر (گه‌یلان نه‌ژاد)ه، به فۆتۆ و به تێكست و به زمانی ئینگلیزی له‌سه‌ر جه‌نگی دژ به داعش له كوردستان، هه‌روه‌ها ئه‌م كتێبه به هاوكاریی فلیمبه‌ردا “رێگا ئه‌حمه‌د” و به‌ڕێوبه‌ری به‌رهه‌مه‌كه‌ش خاتوو “فریاڵ فه‌یسه‌ڵ”ه، ئه‌م كتێبه ده‌یان چیرۆكی سه‌رسوڕهێنه‌ری جه‌نگێكی به زۆر سه‌پێنراوی ماڵوێرانكه‌ری دژ به داعش له خۆ ده‌گرێت و له سێ به‌ش پێكهاتووه،به‌شی سێهه‌می باس له قاره‌مانێتی پێشمه‌رگه و هێزه‌كانی كوردستان ده‌كات بۆ به‌رگری له خاك و خه‌ڵكی كوردستان.
له سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی كۆنفرانسه‌كه‌دا د. سه‌ڵاحه دین سه‌عید سه‌رۆكی زانكۆی سلێمانی و سه‌رۆكی لیژنه‌ی باڵای ئاماده‌كاری كۆنفرانسه‌كه وتارێكی پێشكه‌شكرد و وتی: “كورد تا ئێستا خاوه‌نی یه‌ك وته‌یی نه‌بوون و ده‌بێت گرنگی به‌و پرسه بده‌ین”.
وتیشی “نزیكه‌ی 30 توێژینه‌وه له‌لایه‌ن ژماره‌یه‌ك له سیاسه‌تمه‌ندار و ئه‌كادیمیانی میسر و سوید و ئه‌مریكا و عیراق و به‌ریتانیا و عیراق و كوردستان پێشكه‌ش ده‌كرێت، له‌كۆتایی كۆنفرانسه‌كه‌دا ده‌رئه‌نجامی گفتوگۆ و توێژینه‌وه‌كان به كۆمه‌ڵێك پێشنیار و راسپارده به‌رز ده‌كه‌ینه‌وه بۆ لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان”.
دواتر مه‌لا به‌ختیار، سه‌رپه‌رشتیاری كۆنفرانسه‌كه وتارێكی پێشكه‌ش كردوو رایگه‌یاند “جێگه‌ی شانازیه بۆ ئێمه كه ده‌توانین له كۆنفڕانسێكی ئاوادا به شانازیه‌وه بڵێین ئێمه‌ی كورد بۆ یه‌ك چركه ساتیش سته‌مان له هیچ نه‌ته‌وه‌ك نه‌كردووه به‌ڵكو هه‌میشه له به‌رگریدا بووین له‌خۆمان،كه ئێستاش به‌دوای ناسنامه‌و سه‌ربه‌خۆی خۆماندا ده‌گه‌ڕێین ده‌مانه‌وێت هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بنچینه‌یه خۆمان بدۆزینه‌وه”.
ئاماژه‌شی به‌وه‌كرد “كاتێك ئێمه وه‌ك گه‌لێكی ژێرده‌سته داوای سه‌ربه‌خۆیمان كرد ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی، له هه‌ڵچوندا بوو ناسیۆنالیزمی فارسی، له هه‌ڵچوندا بوو ، ناسیۆنالیزمی توركی ، به‌ره‌و شۆڤێنیه‌ت ده‌ڕۆیشت ،كه كه‌مالیزم، به‌رجه‌سته‌كه‌ری بوو، به‌داخه‌وه كۆڵۆنیالیزمی ئینگلیزی – فه‌ڕه‌نسی ، به‌رژه‌وه‌ندیان له‌گه‌ڵ هه‌ڵچونی ناسیۆنالیزم و شۆڤێنیه‌تدا هه‌بوو نه‌ك بۆ چاره‌سه‌ركردنی دیموكراسی ناوچه‌كه، كه خۆیان له دیموكراسیترین وڵاتانه‌وه هاتبوون ، كه هاتن بۆ وڵاتی ئێمه ” سایكس پیكۆ” یان بۆ هێناین سه‌ركوتكردنیان بۆ هێنانین ، نه‌خشه‌یه‌كیان بۆ هێناین به ئاره‌زوی خۆیان دابه‌شیان كرد”.
ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو “به ناچاری ٣٧ ساڵ ده‌وڵه‌تی عێراق سه‌پێنرا به سه‌رمانا ئێمه كه چواره‌م نه‌ته‌وه‌ی گه‌وره‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست بووین به ده‌ستی داگیركه‌ری كلاسیكی ته‌فروتونا كراین ،دواتریش حزبی به‌عس به بیری ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی بۆ ماوه‌ی ٣٥ ساڵ كوردی داپڵۆسی”.
مه‌لا به‌ختیار باسی له‌وه‌شكرد “داوا له نوێنه‌ری نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان ده‌كه‌ین كه پێشنیار بۆ سكرتێری گشتی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان ” بانكی مۆن ” بكات تا خه‌ڵاتی به ته‌حه‌مولترین نه‌ته‌وه‌ی دنیا ببه‌خشێته گه‌لی كورد چونكه سه‌د ساڵه ئێمه‌ی كورد ته‌حه‌مولی ئه‌م حكومه‌تانه ده‌كه‌ین كه ئه‌م حكومه‌تانه به‌هیچ شیوه‌یه‌ك ئاماده نین مافی چاره‌نوسی كورد دیاری بكه‌ن “.
جه‌ختیشی كرده‌وه “وڵاتانی دنیا هه‌موو ده‌ڵێن پێشمه‌رگه هێزێكی ئازایه شانازی پێوه ده‌كه‌ین كه ئازادی جیهان ده‌پارێزێت ، به‌ڵام كه دێته سه‌ر مافه سیاسیه‌كان ده‌ڵێن ئاگاتان له خۆتان بێت ئێمه پشتیوانیتان ناكه‌ین “.
له كۆتایشدا مه‌لا به‌ختیار وتی” سه‌د ساڵه به‌رگه‌ی هه‌ڵه‌ی حكومه‌ته‌كانی ناوچه‌كه‌مان گرتوه بۆیه داوا ده‌كه‌ین له سه‌رده‌می جیهانگیریدا بۆچونه‌كان بگۆڕدرێن “.
له پاش ئه‌وه‌ش قوباد تاڵه‌بانی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم وتی “ره‌نگه هیچ زاراوه‌یه‌ك هێنده‌ی وشه‌ی سه‌ربه‌خۆیی كه ته‌وه‌ری سه‌ره‌كیی ئه‌م كۆنفرانسه‌یه هاوڵاتیانی كورد رانه‌چڵه‌كێنێت، چونكه ئێمه یه‌كێكین له‌و میللـه‌تانه‌ی زۆر قورس‌و سه‌خت باجی ژێر ده‌سته‌یی و نه‌بوونی سه‌ربه‌خۆییمان داوه”.
وتیشی “تینو هه‌ر ئاوی له بیره، له‌به‌رچاوی خه‌ڵكی برسیش مانگ وه‌ك كولێره دێته به‌رچاو، ئێمه‌ش سه‌ربه‌خۆیی وه‌ك ئاو و كۆلێره‌یه بۆ گه‌له‌كه‌مان.. بۆیه مافی بێ چه‌ند و چونی خۆمانه و جێگه‌ی خۆیه‌تی هه‌موو كاتێك گرنگیی ته‌واو به‌م بابه‌ته بده‌ین”.
جه‌ختیشی كرده‌وه “سه‌ربه‌خۆیی لای ئێمه (ئامانجه، خه‌ونه، ستراتیژه)، به‌ڵام رێگای گه‌یشتن به‌م خه‌ونه له مێژینه‌یه به‌چه‌ندین له‌مپه‌ری سیاسی و گرێ و گۆڵی ئابووری ته‌نراوه، ئه‌ركی ده‌سته‌بژێری ئێمه‌یه، له‌گه‌ڵ دۆستانمان ژیرانه چاره‌سه‌ریان بۆ بدۆزینه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی ببنه نه‌خشه‌رێیه‌ك بۆ سیاسییه‌كان و بۆ حكومه‌ت تا ئیشی له‌سه‌ر بكات بۆ ئه‌وه‌ی هه‌نگاوی دروستی بۆ بنێین و كاره‌كانمان له‌سه‌ر به‌رچاوڕونی بنیات بنرێت”.
قوباد تاڵه‌بانی باسی له‌وه‌شكرد “میلله‌تی ئێمه چه‌ندین سه‌ده‌یه چاوه‌رێی سه‌ربه‌خۆییه، خه‌باتی زۆری بۆ سه‌ربه‌خۆیی كردوه و ده‌ریایه‌ك خوێن‌و قوربانییه‌كی زۆر زۆری بۆ به‌خشیوه، بۆیه شایسته‌ی ئه‌وه‌یه به باشترین شێوه‌‌و له جوانترین به‌رگدا به‌م مافه ره‌وایه‌ی خۆی شاد بێت”.
ته‌ئكیدیشی كرده‌وه “سه‌ربه‌خۆیی‌و بانگه‌شه‌ی سه‌ربه‌خۆیی بابه‌تێك نییه بۆ موزایه‌ده، بابه‌تێك نییه بۆ خۆهه‌ڵكێشان، هه‌روه‌ها قسه‌و باسی سه‌ربه‌خۆیی گوتارێك نییه بۆ پێكدادان‌و توڕه‌كردنی دراوسێ‌و دۆسته دێرینه‌كانمان، له‌مه‌ش گرنگتر كارتێكی گوشاریش نییه بۆ به‌ده‌ستهێنانی ده‌سكه‌وت و ئیمتیازات، به‌ڵكو بریتییه له ئیستیحقاقی نه‌ته‌وه‌یی دواكه‌وتووی چه‌ندین ساڵه‌ی گه‌له‌كه‌مان و ده‌چێته خانه‌ی مافه سروشتی و خۆڕسكه‌كان”.
تاڵه‌بانی ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو “ئێمه له‌كاتێكدا جه‌خت له‌سه‌ر مافی سه‌ربه‌خۆیی ده‌كه‌ینه‌وه، ده‌زانین رێگای گه‌یشتن به‌م ئامانجه درێژه و نه مه‌رجه له‌م كۆنفراسه و نه به‌م زوانه و به‌م ده‌ست و ده‌مه بڕیاری لێ بده‌ین، چونكه هێشتا له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆ‌و ده‌ره‌وه‌ش ساز و ئاماده‌نین‌و كات و كاركردنمان پێویسته”.
جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد “ره‌خنه‌گرانمان له‌باره‌ی پرسی سه‌ربه‌خۆیی ده‌ڵێن ئێمه‌ی كورد كه تا ئێستا خاوه‌نی سوپایه‌كی یه‌كگرتوی نیشتمانی نین‌و هێشتا هه‌ر پشت به گیانفیدایی پێشمه‌رگه قاره‌مانه‌كان ده‌به‌ستین، چۆن ده‌توانین جاڕی سه‌ربه‌خۆیی بده‌ین، ده‌پرسن، كه ئابوورییه‌كی پته‌و و ژێرخانێكی كامڵ‌و تێرو ته‌واومان نییه، چۆن ده‌توانین میلله‌تی خۆمان بخه‌ینه به‌رده‌م سه‌ركێشی؟!”.
وتیشی “ده‌شپرسن، كه هێشتا كێشه و گرفتمان هه‌یه له شێوازی حوكمڕانی‌و ئیداره‌دانی هه‌رێم چۆن ده‌توانین كات‌و واده‌ی ده‌ست و ده‌م بۆ راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی دابنێین‌و باس له ده‌وڵه‌تداریی ده‌ستوده‌م بكه‌ین، ئه‌مانه پرسیاری گرنگن، و پێویستیان به وه‌ڵامه”.
هێمای بۆ ئه‌وه‌شكرد “له‌به‌رامبه‌ردا، ئه‌وانه‌ی سوورن له‌سه‌ر پرسی سه‌ربه‌خۆیی ده‌ڵێن، هیچ كاتێك سه‌رجه‌م خاڵه پێویسته‌كان یه‌ك ناگرنه‌وه و كاتێكی بێگه‌رد نابێت كه‌وا به بێ باج و كێشه كوردستان مافی خۆی وه‌ر بگرێت. كه‌سێش كوردستانێكی سه‌ربه‌خۆمان له پاكه‌تدا پێشكه‌ش ناكات، ئه‌م وه‌ڵامه‌ش په‌سه‌نده”.
جه‌ختیشی له‌وه‌كرده‌وه “ئه‌وه‌ی لای من په‌سه‌نده ئه‌وه‌یه كه ناكرێت بانگه‌شی سه‌ربه‌خۆیی بده‌ین، له‌كاتێكدا هێشتا له‌ئاستێكی به‌رزی سیاسی ئیمه‌دا، بۆنی دوو ئیداره‌یی دێت، هێشتا ئێمه توانای تێكه‌ڵكردن‌و یه‌كگرتنه‌وه‌ی دوو بازگه‌مان نییه له‌نێوان هه‌ولێر و سلێمانیدا، كه ناتوانین له نێو خۆمان كێشه‌ی سیاسی و ئیداری چاره‌سه‌ر بكه‌ین، چۆن ده‌توانین له‌سه‌ر ئه‌م پرسه هه‌ره چاره‌نووسسازه رێكه‌وین”.
وتیشی “به‌داخه‌وه، درزه‌كانی نێو ماڵی كورد، ئه‌مڕۆ گه‌وره‌ن، و ده‌ردی مام وته‌نی، ئه‌بێ ئاگامان له پانایی بێت”.
تاڵه‌بانی باسی له‌وه‌شكرد “گواستنه‌وه‌ی پرسی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان، له خه‌ونێكه‌وه بۆ واقیع، پرۆسه‌یه‌كه كه به گفتوگۆ له نێو خۆماندا ده‌ست پێ ده‌كات. ئنجا گفتوگۆ له‌گه‌ڵ دۆست و نه‌یار، ئێمه هێشتا له‌سه‌ره‌تای رێگای په‌یداكردنی دۆست‌و پشتیوانی نێوده‌وڵه‌تیداین بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافی سه‌ربه‌خۆیی، بۆیه ناتوانین له‌سه‌ر ئاستی جیهان ئه‌م كارته وا به‌ئاسانی بسوتێنین”.
ته‌ئكیدیشی له‌وه كرده‌وه “ئێمه مه‌به‌ستمانه راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی بكه‌ینه ده‌رفه‌ت‌و كه‌رنه‌فالێك له‌سه‌ر ئاستی جیهان بۆ له‌دایكبونی ده‌وڵه‌تێكی نوێ، نه‌ك خولقاندنی كێشه‌و بارگرژیی له‌رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست كه خۆی پڕه له قه‌یران‌و ئالۆزیی، سه‌ره‌ڕای ئه‌م هه‌موو خاڵه نه‌رێنیانه”.
رونیشیكرده‌وه “كاتێك ته‌ماشای كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین چۆن دوو ساڵه به‌رگه‌ی بارگرانیی سه‌ختی قه‌یرانی داراییان گرتوه، كاتێك ته‌ماشای گیانفیدایی پێشمه‌رگه قاره‌مانه‌كان ده‌كه‌ین چۆن بۆ جیهانیان سه‌لماند ئه‌و هێزه‌ن ده‌توانن چڕنوكی داعش بشكێنن، ده‌زانین ئه‌مڕۆ بێت یان سبه‌ی ده‌گه‌ینه خه‌ونی له‌مێژینه‌مان و ئاڵای پیرۆزی كوردستان له‌نێو ئاڵای وڵاتانی تری جیهاندا ده‌شه‌كێته‌وه”.
دووپاتیشی كرده‌وه “له‌هه‌مانكاتدا ده‌بێت ئه‌و راستییه بزانین، هه‌ركه‌سێك بییه‌وێت وێنای راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی به بێ ئاماده‌كاریی پێشوه‌خته بكات، پێویسته ئه‌زمونی باشوری سودان ببینێت، كه ده‌شێت یارمه‌تیده‌رێكی باش بێت بۆ تێگه‌یشتن كه چۆن دوای راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی له رووی ئابووریی‌و هه‌نارده‌ی نه‌وته‌وه ئاتاجی ده‌وڵه‌تی دایك بوونه‌وه‌‌و له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆش دووچاری شه‌ڕو پێكدادان هاتن”.
باسی له‌وه‌شكرد “ده‌مانه‌وێت هه‌وڵ بده‌ین متمانه به دۆسته عه‌ره‌به‌كانمان بده‌ین له عێراق، كه شه‌ریكمانن له ده‌وڵه‌ت‌و خاك‌و داهات، كه ئه‌گه‌ر ئێمه له چه‌ندین ساڵی رابردوودا نه‌مانتوانیبێت له چوارچێوه‌ی یه‌ك ده‌وڵه‌تدا پێكه‌وه بژین، ئه‌وه ده‌شێت له داهاتوودا دراوسێیه‌كی باش‌و دۆست‌و بگره ته‌واوكه‌ری یه‌كتریش بین، چونكه په‌یوه‌ندیی نێوان ئێمه‌و ئه‌وان حوكمی مێژوو جوگرافیایه‌و هیچ كات بڕیاری سیاسی ناتوانێت ئێمه له دراوسێیه‌تی داڕنێت”.
له‌دوای وته‌كه‌ی قوباد تاڵه‌بانی په‌یامێكی ڤیدیۆیی پڕۆفیسۆر نوام چۆمسكی به ژێر نووسی كوردی نمایشكرا، دواتر چه‌ند به‌رهه‌مێكی موزیك و گۆرانی گروپی هونه‌ری لوڕ پێشكه‌شكرا، دواتر پانێلێك له به‌ڕێوبه‌ردنی د.یوسف گۆران وه‌زیری خوێندنی باڵا و توێژینه‌وه‌ی زانستی و به به‌شداری هه‌ریه‌ك له “مه‌لا به‌ختیار، ساڵح موسلیم، عومه‌ر شێخ موس، عادل عه‌بدولمه‌هدی، ئیسماعیل بێشكچی” به‌ڕێوه‌چوو، كه باس له سایكس بیكۆ و كورد و ده‌وڵه‌تی كوردیی ناوچه‌كه كرا و پاشان له‌لایه‌ن ئاماده‌بوانه‌وه به پرسیار و گفتوگۆ پانێله‌كه ده‌وڵه‌مه‌ندتر كرا.
له‌پاش ئه‌وه‌ش چه‌ند پانێلێكی تر به‌ڕێوه‌چوون، بڕیاریشه ئه‌م كۆنفرانسه بۆ ماوه‌ی دوو رۆژ له شاری سلێمانی به‌ڕێوه‌ده‌چێت، كه تێیدا چه‌ندین كه‌سایه‌تی سیاسی و حكومی و ئه‌كادیمی ناوخۆ و ده‌ره‌كی به‌شداری تێدا ده‌كه‌ن.
ئاماده‌كردنی: هۆگر كه‌مال
فۆتۆ: رێگا ئه‌حمه‌د
This shortcode LP Profile only use on the page Profile
